Tuesday, 19 Μάρτιος 2024

Μαχαιρά

 

Όπως δείχνουν τα ευρήματα και τα λείψανα κτηρίων η περιοχή της Μαχαιράς κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Στην περιοχή βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι (Κληματόβρουσκα, Παλιάμπελα, Χρυσοβούνι, Προίκη κ.α.). Οι δύο από αυτούς είναι του 4ο π.Χ. αιώνα και ήταν κατασκευασμένες από πλάκες Αστακού. Πολλά είναι και τα ευρήματα από αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς και νομίσματα αργυρά και χάλκινα. Στη θέση Χωραφιές κοντά στη Ρούστα σώζεται η θεμελίωση αρχαίου κτίσματος.

Την πρώτη γραπτή αναφορά για τη Μαχαιρά την έχουμε το 1521 όπου είχε 13 οικογένειες. Ύστερα από σαράντα περίπου χρόνια (1562) είχε αυξηθεί πάρα πολύ ο πληθυσμός του χωριού και είχε φτάσει τις 90 οικογένειες, οι οποίες το 1642 είχαν μειωθεί όμως στις μισές (45) και μέσα σε οχτώ χρόνια αυτές έγιναν 20. Το 1684 ήταν 18 το 1732 17 και φτάνουμε το 1815 να έχει μόνο 10 οικ. Όπως αναφέρει και ο Πουκιεβίλ το 1802 είχε πάλι 10 οικογένειες.

Ο Ληκ που πέρασε από το χωριό το 1805 αναφέρει ότι το χωριό παλαιότερα είχε καταστραφεί και η παράδοση διασώζει ότι, οι κάτοικοί του διέφυγαν στη Ζάκυνθο. Ο Ληκ πέρασε με συνοδεία Αλβανών και εντυπωσιάστηκε από τα ερείπια του χωριού. Αυτός ο οικισμός είχε δημιουργηθεί γύρω στον 5ο μ.Χ. αι. Η φυγή των κατοίκων είναι πολύ πιθανή, αφού είδαμε ότι, μεταξύ του 1562 και του 1650 ο πληθυσμός μειώθηκε κάτω από το ένα τέταρτο. Η παράδοση του χωριού λέει ότι, στη Ζάκυνθο έφτιαξαν τον οικισμό Μαχαιράδο. Πράγματι αυτός ο οικισμός αναφέρεται από το 16ο αι. Την εποχή, δηλαδή, που ο πληθυσμός της Μαχαιράς παρουσίασε σημαντική μείωση.

Κατά την ντόπια παράδοση το όνομα Μαχαιρά προήλθε από έναν μαχαιροποιό και ντουφεξή, που είχε το εργαστήριό του εκεί, πριν από την ίδρυση του οικισμού. Το σημερινό χωρίο δημιουργήθηκε από τους γύρω οικισμούς, όπως τα Βρίστιανα, βυζαντινός οικισμός με ναούς της ίδιας εποχής, στα Βρίστιανα σώζεται τμήμα λιθόστρωτου δρόμου και το όνομα είναι βυζαντινής προέλευσης. Τα Βρίστιανα δημιουργήθηκαν περίπου το 10ο αι. και διαλύθηκαν γύρω στο 17ο αι. Οι άλλοι δύο οικισμοί που δημιούργησαν τη Μαχαιρά ήταν ο Παλιομαχαλάς και ένα οικισμό την περιοχή Μουρκόπουλου. Τα Βρίστιανα ήταν χτισμένα δυτικά του σημερινού χωριού στο ομώνυμο οροπέδιο. Οι ντόπιοι το λένε Παλιοχώρι και παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον για το χαρακτηριστικό τρόπο κατασκευής των οικιών του που ήταν χτισμένες με ξερολιθιά. Το χωριό είχε δύο πηγάδια, τον Πόντικα και το Παλιοπήγαδο. Τα αμπέλια του ήταν στη θέση Τσογκανάκια.

Ενοριακή εκκλησία ήταν της Αγίας Παρασκευή, ενώ είχε ακόμα τρεις εκκλησίες, τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο Χριστόφορο και τον Άγιο Δημήτριο. Από τον Άγιο Δημήτριο μέχρι το χωριό υπήρχε καλντερίμι, τμήματα του οποίο σώζονται ακόμα.

Το παλιό χωριό Μαχαιρά βρίσκονταν στη θέση Κυράς Αμυγδαλιές και Άγιος Χριστόφορος, εκεί που είναι σήμερα το νεκροταφείο. Για την Κυρά υπάρχει σχετικός θρύλος περί κρυμμένου θησαυρού και κοσμημάτων. Ενοριακός ναός ήταν ο Άγιος Χριστόφορος που είναι κτίσμα του τέλους του 14ου αι. ή των αρχών του 15ου αι. Την εποχή γύρω αυτή πρέπει να ιδρύθηκε και ο οικισμός. Τα ίχνη των τοιχογραφιών του ναού είναι του 16ου αι. Το κέντρο του παλιού χωριού ήταν στη θέση Μεσοχώρι.

Στην περιοχή Αλωνάκι του Γκούμα έγινε μια σύγκρουση του Δράκου Γρίβα με δερβεναγάδες.

Το 1800-1820 το χωριό ήταν τσιφλίκι του Αλή πασά. Οι τσοπάνηδες του οποίου έβοσκαν τα κοπάδια του στο απέραντο δάσος μέχρι τον Πρόδρομο. Το απέραντο αυτό δάσος χάθηκε το 1948-50 όταν δόθηκαν από το κράτος άδειες υλοτομίας σε ξυλέμπορους οι οποίοι στην κυριολεξία αφάνισαν το δάσος. Βέβαια οι ντόπιοι το είδαν αρχικά με καλό μάτι, αφού θεωρούσαν ότι «ξεφώτισε ο τόπος» και θα γίνονται καλύτερα τα σπαρτά τους και ακόμα αυξήθηκαν τα χωράφια τους.

Απελευθέρωση-νεότερα χρόνια

Στην περιοχή είχε κτήματα και ο Άγιος Τάφος Μπαμπίνης τα οποία μεταεπαναστατικά εκποιήθηκαν ή χαρίστηκαν από την Εκκλησιαστική Επιτροπή. Πολλά από αυτά τα κτήματα τα είχαν παραχωρήσει οι ίδιοι οι κάτοικοι στη Μονή και στον Πανάγιο Τάφου, όταν έφευγαν από την περιοχή, ή για να μην τους τα πάρουν οι Τούρκοι, αφού οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν στους ραγιάδες να έχουν ακίνητη περιουσία, αλλά ούτε και κοπάδια. Στην περιοχή έβοσκαν κοπάδια που άνηκαν στον πασά ή σε άλλους Τούρκους ή Έλληνες αξιωματούχους που τα έβοσκαν Αρβανίτες και Βλάχοι.

Μετά την Επανάσταση οι κάτοικοι αυξάνονταν σταδιακά με τον ερχομό κυνηγημένων από την Ήπειρο, το Βάλτο και τα Άγραφα. Το 1830 το χωριό είχε 16 οικογένειες οι οποίες είχαν 2.010 στρ. γης ιδιόκτητα και 30 στρ. αμπέλια. Για ένα διάστημα ήταν έδρα του Δήμου Μαραθία (1836-1840) που περιλάμβανε τα χωριά Μαχαιρά, Μπαμπίνη, Μαχαλά, Σκουρτού, Χρυσοβίτσα και Πρόδρομος. Το 1840 ο Δήμος διαλύθηκε και τα χωριά, εκτός της Μπαμπίνης και της Μαχαλάς εντάχτηκαν στον Δήμο Αστακού. Γνωστοί που διατέλεσαν πάρεδροι του χωριού τον 19ο αι. είναι ο Γιάννος Παπατρέχας και ο Λεωνίδας Παπαστάμος.

Το 1844 το χωριό είχε 187 κατ. Το 1879 είχε 293 κατ., το 1889 299 και το 1907 είχε 505 κατ. σχολείο λειτουργούσε κατά διαστήματα. Το 1860 λειτουργούσε στον γυναικωνίτη της εκκλησίας με δάσκαλο τον Αναγνώστη Γεροθόδωρο (Καραμπέρη). Άλλοι δάσκαλοι που δίδαξαν κατά καιρούς ήταν ο Γιώργος Παπασπύρος από το Βασιλόπουλο, ο Ψόφιος από το Δραγαμέστο και ο Χολέβας από τα Βλυζιανά. Το 1905 διορίστηκε γραμματοδιδάσκαλος ο Δημήτρης Αδειλήνης από την Ιθάκη, ο οποίος υπηρέτησε τριάντα χρόνια. Το νέο σχολείο χτίστηκε το 1931 από τους μαστόρους που έχτισαν την εκκλησία.

Το 1912 έγινε κοινότητα. το 1920 είχε 687 και το 1940 είχε 789. Το 1981 είχε 600 κατ. Στην απογραφή του 2001 είχε 420 κατ. και έκταση 19.502 στρ. Τον Αύγουστο του 1918 τα αμπέλια του χωριού στη θέση Απάνω Αμπέλια έπαθαν μεγάλη ζημιά από πυρκαγιά που ξεκίνησε από το Μανωλόπουλο.

Στη μέση του χωριού πέρασε το 1904 ο δρόμος και άρχισε η συγκοινωνία με άμαξεςΑπό το 1906 η Μαχαιρά έγινε έδρα σταθμού Χωροφυλακής με μεταβατικό απόσπασμα λόγω της έξαρσης της εγκληματικότητας στην περιοχή. Ο πρώτος γιατρός που εγκαταστάθηκε στη Μαχαιρά ήταν ο Σπυρέλης από την Ήπειρο. Το διάστημα 1929-43 στο χωριό είχε ιατρείο ο γιατρός Γιάννης Μπέσας από την Παπαδάτου, ο οποίος δημιούργησε ποδοσφαιρική ομάδα με το όνομα Αστραπή.

Το 1943 το χωριό πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς μετά τη Μάχη της Τσαπουρνιάς, όπου αντάρτες του τοπικού ΕΛΑΣ χτύπησαν Ιταλική φάλαγγα (Μάιος). Ανάλογη τύχη είχαν και τα γύρω χωριά. Τότε κάηκαν και τα αρχεία του χωριού, ενώ σκοτώθηκαν και μερικοί κάτοικοι. Η Μαχαιρά κάηκε την ημέρα γιορτής του πολιούχου της, στις 9 Μαΐου, ημέρα γιορτής του Αγίου Χριστοφόρου. Οι Γερμανοί έκαναν ζημιές στο χωριό και την επόμενη χρονιά.

Στα χωράφια του χωριού παρήγαγαν σιτηρά και καπνό. Τα σιτηρά τα άλεθαν σε μύλους, στα Αχυρά, στη Νύσσα ή αλλού, αφού στο χωριό υπήρχαν δύο νερόμυλοι στο Γερομπόρο, όμως λειτουργούσαν ευκαιριακά όποτε κατέβαζε νερό το ρέμα. Μια άλλη πηγή εισοδήματος ήταν και το βελανίδι που μάζευαν από το τεμάχιο που είχε το χωριό στη Μάνινα, όπως επίσης και τα αμπέλια που φυτεύτηκαν μετά την Επανάσταση του 1821.

Η κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η καπνοκαλλιέργεια, η οποία σταμάτησε το 2005. σήμερα σημαντικός οικονομικός παράγοντας είναι η κτηνοτροφία.

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 9 επισκέπτες και κανένα μέλος

Δήμος Ξηρομέρου Copyright © 2024 - Κατασκευή Ιστοσελίδων Refer Web Agency